Thị trường chứng khoán là tấm gương phản chiếu nền kinh tế, nhưng nhà đầu tư luôn quan tâm đến những sự kiện nổi bật nhất có tác động lớn đến tâm lý và dòng tiền. Việc Fed có thể bắt đầu cắt giảm lãi suất vào tháng 9/2024 sau 3 năm duy trì chính sách tiền tệ chặt chẽ là một sự kiện mang tính lịch sử. Chúng tôi xin giới thiệu bài viết của TS. Nguyễn Hồng Điệp, Tổng giám đốc Công ty cổ phần VICK về vấn đề này.
Nền kinh tế Hoa Kỳ sẽ hạ cánh mềm hay rơi vào suy thoái?
Nền tảng của nền kinh tế thị trường (chủ nghĩa tư bản Mỹ) dựa trên lý thuyết kinh tế Keynes. Keynes là một nhà kinh tế sinh vào cuối thế kỷ 19. Ông đã sáng lập ra Lý thuyết kinh tế chung trong thời kỳ Đại suy thoái 1929-1931. Nền tảng của nó dựa trên Việc làm, Lãi suất và Tiền tệ. Keynes cũng chỉ ra rằng nhu cầu hiệu quả sẽ ngăn chặn suy thoái. Nghĩa là, cung được xác định bởi cầu. Miễn là cầu tăng, sản xuất và việc làm sẽ tăng, giúp nền kinh tế không rơi vào suy thoái.
Vậy dấu hiệu của suy thoái kinh tế là gì? Tổng cộng có 11 dấu hiệu, nhưng có năm dấu hiệu cực kỳ quan trọng.
1. GDP liên tục giảm. Theo lý thuyết kinh tế hiện đại, nếu GDP (Mỹ) giảm trong 2 quý liên tiếp thì đó là dấu hiệu của suy thoái.
2. Thị trường lao động đột nhiên yếu đi. Dữ liệu việc làm quan trọng nhất là tỷ lệ thất nghiệp. Nếu tỷ lệ này vượt quá 5%, thì đó là dấu hiệu nguy hiểm. Ngoài ra, bảng lương phi nông nghiệp (thu nhập theo giờ giảm) và việc làm mới cũng là dấu hiệu của một cuộc suy thoái sắp xảy ra.
3. Đường cong lợi suất bị đảo ngược. Nếu lãi suất dài hạn thường cao hơn lãi suất ngắn hạn, nhưng khi chúng đảo ngược, thì đó là dấu hiệu của sự suy thoái kinh tế.
4. Nợ xấu tăng. Hãy nhớ lại năm 2008 khi nợ xấu của hệ thống ngân hàng Hoa Kỳ tăng mạnh, dẫn đến mất thanh khoản, ngân hàng nổi tiếng Lehman Brothers phá sản và bất động sản bị bán tháo.
5. Chính sách tài khóa và tiền tệ xung đột giữa các quốc gia. Khi có sự bất đồng về quản lý lãi suất giữa các nền kinh tế lớn, đó là dấu hiệu của một cuộc suy thoái sắp xảy ra.
Ngoài năm nguyên nhân chính trên, còn có những dấu hiệu khác của suy thoái kinh tế như vận tải biển suy yếu, nhu cầu dầu giảm, điều kiện tín dụng thắt chặt, căng thẳng địa chính trị, chiến tranh và dịch bệnh.
Khủng hoảng nghiêm trọng hơn suy thoái. Từ những điểm trên, có thể xác định rằng khủng hoảng kinh tế toàn cầu chỉ xảy ra 3 lần: 1930, 2001, 2008. Và đại dịch năm 2020 chỉ là suy thoái ngắn hạn do một yếu tố dịch bệnh khá bất ngờ.
Vậy nền kinh tế Hoa Kỳ đang như thế nào? Mặc dù phải chịu đựng việc tăng lãi suất và duy trì chính sách tiền tệ chặt chẽ trong một thời gian dài, nền kinh tế Hoa Kỳ vẫn cho thấy rằng nó đủ mạnh để không rơi vào suy thoái. Tất nhiên, luôn có độ trễ, chính sách dần thấm nhuần vào nền kinh tế. Tất cả những điều này cần được quan sát và kiểm tra thông qua dữ liệu trong vài tháng tới, thậm chí đến giữa năm 2025 để xác định chính xác liệu nền kinh tế Hoa Kỳ có rơi vào suy thoái hay không.
Vai trò của Fed
Fed, còn được gọi là Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ, đóng vai trò trong việc xây dựng chính sách tiền tệ và đảm bảo sự ổn định kinh tế. Fed sẽ cân bằng rủi ro giữa giá cả, thị trường lao động và lãi suất. Do đó, Fed sẽ chủ động tăng hoặc giảm lãi suất dựa trên dữ liệu về lạm phát và việc làm. Tất nhiên, Fed cũng sẽ phải hành động khi nói đến cứu trợ kinh tế khẩn cấp trong thời kỳ khủng hoảng hoặc suy thoái.
Do đó, cần phân biệt hai trường hợp hoàn toàn khác nhau về bản chất: một là Fed hành động theo lộ trình, khi đã đạt được một số mục tiêu như lạm phát chẳng hạn, họ sẽ bắt đầu giảm lãi suất. Hai là Fed hành động chỉ vì nền kinh tế đang suy thoái hoặc khủng hoảng. Do đó, việc chỉ thấy Fed giảm lãi suất không có nghĩa là nền kinh tế yếu và cần được hỗ trợ.
Khi Fed cần sự hỗ trợ mạnh mẽ, họ luôn đi kèm với các biện pháp phối hợp như các gói QE. QE về cơ bản có nghĩa là bơm tiền từ bảng cân đối kế toán của Fed. Chúng ta đã thấy Fed đã cắt giảm lãi suất nhanh như thế nào và nhiều như thế nào trong các chu kỳ trước. Hầu hết các hành động khẩn cấp đó có xu hướng gieo rắc nỗi sợ hãi cho các nhà đầu tư.
Bảng 1: Cắt giảm lãi suất của Fed
Bảng 2.1: Lạm phát trong chu kỳ cắt giảm lãi suất
Bảng 2.2: Lạm phát sau chu kỳ cắt giảm lãi suất (1 năm sau)
Bảng 3.1: Tăng trưởng tiêu dùng trong chu kỳ cắt giảm lãi suất
Bảng 3.2: Tăng trưởng tiêu dùng sau chu kỳ cắt giảm lãi suất (1 năm sau)
Phản ứng của thị trường chứng khoán
Theo báo cáo của công ty dịch vụ tài chính Hoa Kỳ Charles Schwab, trong số 14 chu kỳ lãi suất của Fed kể từ năm 1929, 12 lần cắt giảm đã khiến chỉ số S&P 500 tăng trong 12 tháng tiếp theo. Hai trường hợp ngoại lệ khác xảy ra sau khi Fed cắt giảm lãi suất vào năm 2001 và 2007. Báo cáo cho biết môi trường kinh tế vào thời điểm đó không giống như ngày nay. Năm 2001, cổ phiếu giảm trong bối cảnh bong bóng dot-com vỡ. Năm 2007, Hoa Kỳ đã trải qua cuộc khủng hoảng thế chấp dưới chuẩn.
Bảng 4: Phản ứng của thị trường chứng khoán trước việc cắt giảm lãi suất
Như đã phân tích ở trên, cần phân biệt rõ giữa việc giảm lãi suất theo lộ trình hay giảm lãi suất để cứu nền kinh tế cấp bách. Nếu nền kinh tế ổn định nhưng tăng trưởng chỉ chậm lại thì việc giảm lãi suất sẽ có tác động rất nhỏ ngay lập tức. Nó chỉ phản ứng mạnh khi nền kinh tế có dấu hiệu nguy hiểm.
Phân tích bảng trên, ta thấy rằng hầu hết thời gian vào đầu chu kỳ (1 năm hoặc 6 tháng), cổ phiếu có rất ít biến động. Vào giữa chu kỳ, thường có sự giảm tương đối mạnh. Đây có thể là hành động chốt lời của các nhà đầu tư. Và sau khi chu kỳ giảm lãi suất kết thúc 1 năm, cổ phiếu tăng rất mạnh. Đó là thời điểm tận hưởng tiền rẻ.
Trong bối cảnh hiện tại, rất khó để nói rằng nền kinh tế (Mỹ) có rơi vào suy thoái hay không. Khả năng hạ cánh mềm cũng đã được các quan chức và học giả của Fed đề cập nhiều lần. Việc hạ lãi suất có những điểm tích cực mà ai cũng có thể thấy ngay: nó làm suy yếu đồng đô la, thúc đẩy dòng tiền chảy khỏi các kênh quá an toàn để chuyển sang các kênh đầu tư rủi ro hơn như Trái phiếu và Cổ phiếu.
Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế có độ mở cao. Những tác động từ nền kinh tế thế giới, đặc biệt là Hoa Kỳ, luôn tác động đến chúng ta. Trong giai đoạn trước, chúng ta đã chứng kiến áp lực tỷ giá hối đoái cao do DXY tăng cao, áp lực này cũng là một trong những lý do khiến dòng vốn nước ngoài liên tục rút ròng.
Rõ ràng, khi lãi suất hạ xuống, áp lực này cũng sẽ giảm đi đáng kể. Với tình hình kinh tế – xã hội ổn định, lạm phát luôn được kiểm soát tốt, kết hợp với yếu tố nâng hạng thị trường, rất có thể động thái cắt giảm lãi suất lần này của Fed sẽ không tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán Việt Nam.
Link nguồn: https://cafef.vn/thi-truong-chung-khoan-thuong-bien-dong-ra-sao-trong-cac-chu-ky-ha-lai-suat-cua-fed-188240828150612486.chn
