“Bán ròng ngoại” có lẽ là cụm từ mà nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam nghe nhiều nhất trong thời gian gần đây. Trong tháng 5 và tháng 6, giá trị bán ròng trên HoSE đã vượt ngưỡng 15.000 tỷ đồng. Mặc dù mức độ đã hạ nhiệt và cường độ cũng đã bớt dữ dội hơn, nhưng khối ngoại vẫn bán ròng 7.400 tỷ đồng trong tháng 7.
Tính từ đầu năm 2024, khối ngoại đã bán ròng 59.500 tỷ đồng trên HoSE, vượt qua mức bán ròng kỷ lục trước đó vào năm 2021. Lũy kế từ khi thị trường chứng khoán Việt Nam bắt đầu hoạt động vào năm 2000, giá trị mua ròng của khối ngoại chỉ đạt 6.500 tỷ đồng (theo thống kê của HoSE, chỉ tính giao dịch thỏa thuận và khớp lệnh trên sàn). Đây là con số rất khiêm tốn so với quy mô vốn hóa hơn 5 triệu tỷ đồng và thanh khoản khoảng 15.000 tỷ đồng/phiên trên HoSE.
Trên thực tế, nhà đầu tư nước ngoài đã từng có giai đoạn liên tục bơm tiền vào mua cổ phiếu Việt Nam thông qua hình thức khớp lệnh, thỏa thuận trên sàn chứng khoán. Tổng giá trị mua ròng lũy kế có thời điểm đạt gần 140.000 tỷ đồng vào cuối năm 2019. Tuy nhiên, thành tích này đã nhanh chóng bị thổi bay sau khi xu hướng đảo chiều vào năm 2020. Ở một góc độ nào đó, có thể thấy nhà đầu tư nước ngoài đang xây dựng mô hình “cây thông Noel” về dòng vốn trên sàn chứng khoán Việt Nam.
Có nhiều lý do dẫn đến đà bán ròng của nhà đầu tư nước ngoài như (1) chốt lời; (2) chênh lệch lãi suất khiến dòng vốn có xu hướng rút khỏi các thị trường mới nổi và cận biên, trong đó có Việt Nam; (3) áp lực tỷ giá ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư của các quỹ nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
Tuy nhiên, những yếu tố này chỉ mang tính ngắn hạn và khó lý giải đối với một xu hướng đã kéo dài nhiều năm. Vấn đề then chốt là thiếu hàng hóa chất lượng. Trước đây, dòng vốn nước ngoài vào thị trường vẫn dai dẳng khi thị trường có những đợt doanh nghiệp liên tiếp niêm yết trên sàn chứng khoán, bao gồm cả khu vực tư nhân và nhà nước thông qua hoạt động cổ phần hóa và thoái vốn.
Trong những năm gần đây, hoạt động này đã trở nên ảm đạm hơn đáng kể. Thiếu cổ phiếu mới trong khi các cổ phiếu thu hút nhà đầu tư nước ngoài đã đầy đã thu hẹp sự lựa chọn. Một số cổ phiếu trước đây là đích đến của nhiều nhà đầu tư nước ngoài, nhưng những thay đổi trong kinh doanh vĩ mô và nội bộ đã khiến vốn nước ngoài rút ra.
Việc thiếu hàng hóa cũng ảnh hưởng đến việc tái cấu trúc danh mục đầu tư của các quỹ nước ngoài quy mô lớn. Danh mục đầu tư của các “cá mập” chủ yếu là những gương mặt quen thuộc. Các chỉ số tham chiếu cho ETF cũng “tương tự” với cấu trúc chủ yếu bao gồm cổ phiếu ngân hàng, chứng khoán và bất động sản. Các nhà đầu tư hầu như không có lựa chọn nào khác.
Thị trường chứng khoán Việt Nam ngày càng phân mảnh khiến các quỹ khó có thể tạo ra bước đột phá ấn tượng. Một số thậm chí còn ghi nhận hiệu suất khá kém. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc thu hút vốn, điển hình là trường hợp BlackRock quyết định đóng quỹ iShares Frontier and Select EM ETF sau 12 năm hoạt động.
Linh hoạt hơn, nhưng các quỹ chủ động và quỹ mở cũng gặp khó khăn trong việc xây dựng danh mục đầu tư đa dạng khi cơ cấu thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn quá phân hóa về nhóm tài chính và bất động sản. Trong khi đó, các lĩnh vực “hot trend” như công nghệ, bán lẻ, y tế, năng lượng… lại không có nhiều đại diện nổi bật. Điều này sẽ tiếp tục là rào cản đối với dòng vốn nước ngoài trong tương lai.
Về mặt lý thuyết, cổ phiếu Việt Nam có thể nhận được hàng chục tỷ đô la vốn nước ngoài nếu được nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi. Tuy nhiên, số lượng cổ phiếu đáp ứng tiêu chí để được đưa vào danh mục đầu tư của các quỹ nước ngoài lớn chuyên đầu tư vào thị trường mới nổi không nhiều. Ngược lại, các quỹ chuyên đầu tư vào thị trường cận biên khi đó sẽ bán ra một lượng lớn cổ phiếu Việt Nam.
Nhìn chung, việc đảo chiều dòng vốn ngoại quay trở lại thị trường chứng khoán Việt Nam không hề đơn giản và sẽ khó xảy ra trong ngắn hạn. Điểm tích cực là mặc dù liên tục bán ra trên sàn chứng khoán, dòng tiền ngoại vẫn chưa thực sự rút khỏi thị trường. Dòng vốn ngoại vẫn đang âm thầm đổ vào thông qua hoạt động mua cổ phiếu chào bán và mua ngoài sàn thông qua VSD. Sức mua không dàn trải mà tập trung vào các doanh nghiệp được đánh giá có tiềm năng tăng trưởng với những câu chuyện riêng biệt.
Link nguồn: https://cafef.vn/khoi-ngoai-dung-cay-thong-gia-tri-mua-rong-co-phieu-viet-nam-gan-ve-mo-sau-24-nam-188240729222541034.chn
