Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội có hiệu lực từ ngày 01/8/2023 cho phép TP.HCM thí điểm mô hình TOD (Transit Oriented Development – phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng).
Chọn 3 trạm để “va chạm thực tế”
Mô hình TOD được áp dụng cho các tuyến đường sắt đô thị và đường vành đai 3. Theo đó, đất xung quanh các nhà ga tàu điện ngầm sẽ làm tăng hệ số sử dụng đất, tăng mật độ dân số để thu hút và phục vụ cư dân. Từ đó, lượng người có nhu cầu đi làm việc tại các khu vực này sẽ tăng lên; bản thân họ sẽ sử dụng tàu điện ngầm để giảm ùn tắc giao thông và giúp tăng lượng người sử dụng đường sắt đô thị.
Tuy nhiên, sau một năm, TP.HCM vẫn chưa thể có TOD đường sắt đô thị hay TOD vành đai 3. Bình luận về điều này, TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu giao thông Việt Đức – Trường Đại học Việt Đức, cho rằng TP.HCM cần lựa chọn tuyến đường sắt đô thị Bến Thành – Suối Tiên (Metro số 1) để xác định nhà ga phát triển TOD.
Tuyến Metro số 1 có 3 nhà ga tiềm năng có thể phát triển TOD là ga Phước Long kết hợp với khu vực Trường Thọ; ga Rạch Chiếc kết hợp với Khu liên hợp thể thao Rạch Chiếc và tái phát triển khu vực phía Bắc; ga Suối Tiên kết hợp với Bến xe Miền Đông mới, giúp bến xe này không còn “hoang vắng” và phát triển giao thông tại khu vực cửa ngõ của TP.HCM.
Với 3 trạm này, các Sở Quy hoạch – Kiến trúc, Giao thông – Vận tải, Tài nguyên – Môi trường có thể phối hợp triển khai lập quy hoạch chi tiết, thiết kế, mô hình đầu tư kinh doanh, tổ chức đấu thầu. Qua đó, tạo ra nhiều giá trị cho TP.HCM.
Theo tính toán của TS Vũ Anh Tuấn, việc triển khai TOD tại 3 nhà ga trên có thể mang lại cho TP.HCM hàng tỷ USD làm vốn hạt giống cho các tuyến khác và rút ra nhiều kinh nghiệm từ lý thuyết đến thực tiễn. Ông cũng đề xuất, số tiền thu được từ phát triển TOD nên đưa vào quỹ chung phát triển đường sắt đô thị TP.HCM, có thể bù đắp cho các tuyến kém phát triển mà không cần chờ chính sách của Trung ương.
Đồng tình với quan điểm này, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98 cho rằng, cần đấu giá quyền sử dụng đất và sử dụng số tiền thu được để thực hiện dự án, không sử dụng ngân sách chung. TP.HCM có thể sử dụng trái phiếu để chi trả tiền bồi thường, sau đó trả lại khi dự án TOD hoàn thành.
Tuyến Metro số 1 có nhiều yếu tố để tiên phong triển khai mô hình TOD. Ảnh: HOÀNG TRIỂN
Sự hài hòa lợi ích
TSKH Ngô Việt Nam Sơn thừa nhận, Nghị quyết 98 và các nghị quyết tiếp theo của Trung ương chỉ giúp TP.HCM định hướng phát triển TOD. Để thực hiện được điều này, nhiều quy định liên quan như đấu giá đất, thu hồi đất cần được cải cách.
Trích dẫn câu nói nổi tiếng “nếu có 8 giờ để chặt cây, hãy dành 4-6 giờ để mài rìu”, ông Nam Sơn đề xuất: “Nếu chúng ta có 11 năm để xây dựng 180 km metro, chúng ta nên mạnh dạn dành 3-4 năm để tập trung xây dựng tuyến metro số 1 để tạo ra tuyến metro TOD hợp lý và rõ ràng. Đặc biệt, cần kết nối tốt với xe buýt, thu hút đông đảo người dân sử dụng hằng ngày và mang lại hiệu quả kinh tế – xã hội thiết thực. Từ đó, nhân rộng mô hình này ra các tuyến còn lại”.
Một đề xuất khác từ nhiều chuyên gia là cần có sự đồng thuận trong cộng đồng dân cư sinh sống tại khu vực thực hiện TOD. Mô hình này đòi hỏi sự hợp tác, gắn kết chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, giữa nhà đầu tư với nhà nước và người dân tại khu vực bị ảnh hưởng. “Để thực hiện TOD, sự đồng thuận của người dân trong việc thu hồi đất là rất quan trọng” – PGS, TS Võ Trí Hào, trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, bình luận.
Về giải pháp triển khai nhanh TOD, TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho rằng, TP.HCM cần thiết lập cơ chế thu hồi đất để thực hiện TOD, bảo đảm phân chia cân đối tiền thuê đất giữa nhà nước – doanh nghiệp – người dân. Khi đó, sẽ sớm có quỹ đất sạch và tổ chức đấu giá, thu hút nhà đầu tư chiến lược…
Ngày 3/8, UBND TP.HCM đã tổ chức phiên họp lần thứ 5 của Hội đồng tư vấn triển khai Nghị quyết 98. Phiên họp đã đánh giá một năm thực hiện Nghị quyết 98 của TP.HCM và phân tích các giải pháp, biện pháp xử lý các cơ chế, chính sách chưa thực hiện.
Cần có tầm nhìn xa
Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Võ Văn Hoan đánh giá, thực hiện TOD là thực hiện các dự án gắn với phát triển hạ tầng giao thông theo hướng đồng bộ, không thể hoàn thành giao thông rồi mới nghĩ đến TOD. Ngoài ra, khi thực hiện TOD cần tách phần đền bù ra khỏi dự án, tạo thành một dự án độc lập.
Theo ông Võ Văn Hoan, thành phố chưa làm được điều này. Do đó, ngành quy hoạch và giao thông phải tham mưu cho UBND TP.HCM một đề án phát triển TOD toàn diện, trong đó có bao nhiêu dự án lớn, giải pháp và phương pháp thực hiện.
“Ngoài việc nhà nước bỏ tiền đền bù giải phóng mặt bằng cho các dự án nhà ở, còn có cách huy động nguồn lực tư nhân, cùng với phát triển nhà ở, phát triển đô thị khi thực hiện TOD” – ông Võ Văn Hoan đề xuất.
Link nguồn: https://cafef.vn/lay-metro-so-1-lam-hinh-mau-tod-188240805075809984.chn
